Ślady Maryi na ziemi myślenickiej
Gościem XXV Tygodnia Kultury Chrześcijańskiej był ks. prof. Michał Piela. Podczas prelekcji w myślenickim Sanktuarium omówił historię kultu i obrazu Matki Bożej Myślenickiej
Ks. Piela przez wiele lat badał dokumenty i źródła związane z obrazem Matki Bożej Myślenickiej, a także kultem maryjnym na ziemi myślenickiej. Owocem jego pracy jest monografia „Historia parafii pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Myślenicach”. Podczas swojej prelekcji nawiązał do znanych z dokumentów kościelnych początków wiary chrześcijańskiej i kultu maryjnego w Myślenicach, do pierwszej parafii i zapisu świętopietrza z lat 1325-1327, do kościółka na Stradomiu, który pierwotnie nosił wezwanie Narodzenia Najświętszej Marii Panny i wspominanego w dokumentach wcześniejszego obrazu Maryi „z grecka malowanego”, który również był otoczony czcią wiernych.
Historia ikony Matki Bożej Myślenickiej zaczyna się w XVII wieku. Prelegent powoływał się na wszystkie dostępne opracowania dotyczące obrazu, począwszy od badania kościelnego ks. Erazma Kretkowskiego, generalnego oficjała krakowskiego, przewodniczącego komisji kościelnej badającej autentyczność cudów dokonywanych za pośrednictwem ikony oraz ks. proboszcza myślenickiego Wojciecha Ofiarowicza. We wspomnianym opracowaniu obraz przedstawiony jest jako namalowany: „na tablicy dębowej ze trzech [części] sklejonej szeroki na łokieć i pół ćwierci a długi na łokieć i półtory ćwierci; tak malowany włoskim pędzlem z wyrażeniem śliczności, wdzięczności, przyjemności i misternego konterfektu”. Układ obrazu w ikonografii określany jest jako eleusa - czyli Matka Boża współczująca, czuła - z policzkiem przytulonym do policzka Syna.
Pochodzenie obrazu do dziś frapuje badaczy. Tradycja podaje, że powstał w kręgu włoskim, a poszczególne hipotezy przypisują jego autorstwo wielkim malarzom włoskim przełomu renesansu i baroku - manieryzmu - lub ich szkołom. Padają tu największe nazwiska historii sztuki. Z drugiej strony badania konserwatorskie prowadzone podczas kolejnych renowacji obrazu sugerują, że obraz mógł powstać w środkowej Europie, wskazując na szkołę praską, a nawet krakowską. Jednoznaczne ustalenie choćby kręgu sztuki, z której pochodzi, jest bardzo trudne, ze względu na powszechne związki i wpływy wzajemne w kulturze i sztuce tego okresu, zwłaszcza sakralnej. Jedno nie budzi wątpliwości - jest to dzieło dużej wartości także w historii sztuki.
Historia podaje, że jego pierwszym właścicielem i czcicielem był papież Sukstus V (1585-1590), po nim odziedziczyła go wnuczka jego siostry - ksieni klasztoru w Wenecji, a od niej obraz otrzymał książę Jerzy Zbaraski. Obraz był jego własnością przez blisko 20 lat. Stąd, po zarazie w Krakowie, trafił do sługi księcia Grabyszy, który najpierw miał go w swoi włościach w Łagiewnikach, a po wybudowaniu domu w Myślenicach, przeniósł obraz na Górne Przedmieście. Pierwsze odnotowane cuda rozpoczęły się w tym właśnie domu.
Prelegent omówił też dzieje obrazu w Myślenicach, uroczystości związane z jego wprowadzeniem do kościoła, budowę kaplicy cudownego obrazu przez hetmana Stanisława Koniecpolskiego z wieczności za otrzymane łaski. Za przyczyną obrazu odnotowano liczne uzdrowienia, zwłaszcza z chorób oczu. Ks. Michał Piela wskazywał na dobrze przygotowany maryjny grunt w Myślenicach, na który padły łaski udzielne wiernym za przyczyną tej ikony, a wokół której narodziło się Sanktuarium. W XVII wieku było bardzo ważnym ośrodkiem pielgrzymkowym. W prowadzonej księdze cudów obrazu odnotowano pielgrzymów od Kresów Rzeczypospolitej po Wielkopolskę i Śląsk. W ich liczbie znaczący udział miało rycerstwo polskie oraz duchowieństwo zakonne. Z tego okresu pochodzą też pieśni i modlitwy poetyckie do Matki Bożej Myślenickiej.
Dramatycznym momentem w historii obrazu było spalenie Myślenic wraz z kościołem farnym podczas potopu szwedzkiego. Obraz został uratowany z pożogi i wrócił do odbudowanego kościoła i kaplicy.
W XVIII wieku stopniowo kult Matki Bożej Myślenickiej przenosi się na Matkę Boża Kalwaryjską - namalowaną z inspiracji czy też na wzór myślenickiej ikony i z powszechnego dla Polski przeradza się kult lokalny ziemi myślenickiej. Kopie ikony znajdujemy w wielu kościołach i kaplicach w okolicy.
Renesans kultu Matki Bożej Myślenickiej datuje się na tysiąclecie chrztu Polski i maryjne obchody poprzedzające tę rocznicę. W orbicie jubileuszu obraz - po wieloletnich staraniach - uzyskał też korony papieskie 24 sierpnia 1969 roku. Włożył je metropolita Karol kardynał Wojtyła w asyście ks. bpa Jerzego Ablewicza. Prelegent przedstawił okoliczności towarzyszące koronacji. Władze powiatowe nie wyraziły zgody na uroczystą procesję i msze na Rynku. Odbyła się więc polowa msza w ogrodach plebańskich. Na tę uroczystość łącznie pielgrzymowało 27 parafii z ziemi myślenickiej. Ks. kard. Karol Wojtyła przybył też na odpust 8 grudnia 1969 r. oraz na rocznicę koronacji. W 1972 r. w Sanktuarium odbyły się święcenia kapłańskie 24 diakonów. Święceń udzielał również ks. kard. Karol Wojtyła.
Korony papieskie zostały skradzione w nocy z 27 na 28 kwietnia 1983 r. Rekoronacja nastąpiła 8 września 1983 r., już po uroczystych obchodach 350-lecia Sanktuarium. W przyszłym roku parafianie myśleniccy i czciciele Matki Bożej Myślenickiej będą świętowali 50-lecie koronacji obrazu. Z tej okazji parafia przygotowuje cykl uroczystości i zaprasza liczne rzesze pielgrzymów.
Prelegent zakończył swoje bardzo ciekawe wystąpienie życzeniami opieki Matki Bożej i Jej orędownictwa, zwłaszcza w intencji pokoju i pojednania, opieki nad rodzinami i uleczenia z chorób.
Ks. prof. dr hab. Michał Piela SDS, kierownik Katedry Historii Kościoła na Śląsku, profesor Papieskiego Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Wrocławskiego. Urodził się 26 maja 1958 roku w Lipowej koło Żywca. W 1977 roku wstąpił do Zgromadzenia Salwatorianów. Po odbyciu studiów filozoficzno-teologicznych w Bagnie koło Wrocławia, 31 maja 1984 r. przyjął święcenia kapłańskie.
Następnie pracował w parafii św. Jadwigi w Trzebnicy k. Wrocławia oraz w Krzywinie Gryfińskim w diecezji szczecińsko-kamieńskiej. Na kolejne etapy życia ks. Michała złożyły się: studia specjalistyczne z historii Kościoła na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim, ukończone stopniem doktora w 1992 roku; praca w Wyższym Seminarium Duchownym Salwatorianów w Bagnie k. Wrocławia w charakterze dyrektora studiów oraz wykładowcy historii Kościoła w Wyższym Seminarium Duchownym Diecezji Legnickiej, a także dla świeckich, studiujących teologię, również w Legnicy. W roku 1998 został mianowany przez Zarząd Generalny członkiem Międzynarodowej Komisji Historycznej Towarzystwa Boskiego Zbawiciela (salwatorianie).
Od czerwca 2000 do lutego 2007 roku ks. Michał mieszkał w Rzymie, będąc postulatorem Procesu Beatyfikacyjnego założyciela salwatorianów i sióstr salwatorianek, o. Franciszka Marii od Krzyża Jordana i autorem biografii założyciela. Pobyt rzymski zaowocował również prowadzeniem rekolekcji dla członków zgromadzenia: nie tylko w Polsce, ale także w Brazylii czy Australii. Po powrocie do Polski ks. Michał przygotował rozprawę habilitacyjną nt. działalności misyjnej salwatorianów w Assamie w Indiach na przełomie XIX i XX wieku. Obecnie mieszka we wspólnocie zakonnej we Wrocławiu. Prowadzi działalność naukową jako samodzielny pracownik naukowy.
W Myślenicach jest dobrze znany przede wszystkim jako autor monografii „Historia parafii pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Myślenicach”, a także jako spowiednik i kaznodzieja. Jego związki z naszym miastem rozpoczęły się od koleżeństwa z naszym ks. rodakiem Marianem Pietraszką.