Matka Boża Niepokalanie Poczęta - kryształ doskonałości

Nieopodal szczytu Góry Borzęckiej, przy historycznej trasie Myślenice – Siepraw (1), w zamkniętym zakolu łączącym główne szlaki komunikacyjne znajduje się jedna z najstarszych przydrożnych kapliczek, arcydzieło sztuki figuralnej na tym terenie. W przestrzeni sacrum oddzielającym sklepienie nieba od ziemskiej materii wyłania się wizerunek Matki Bożej Niepokalanie Poczętej (2). Skryta pod koroną splątanych drzew, tkwi w objęciach skrzydeł misterium ziemskiej codzienności, w poświacie kosmicznego oddziaływania.

Kapliczkę wykonano w 1766 roku (3), jej cokół imituje zminiaturyzowaną barokową fasadę kościelną. Zamknięty profilowanym gzymsem, w osi półkoliście wypiętrzonym, wzbogaconym ornamentem muszlowym. Dolną trójosiową kondygnację, z wysuniętym ryzalitem, zwieńczono przełamującym gzymsem. Wypełniona płycinami ze ściętymi narożnikami, w części ryzalitowej widnieje inskrypcja; „Fundatorowie proszą za dusze, ratunku nie mające, o jedno Zdrowaś Mario do Pani Wniebowziętej”. Poniżej umieszczono datę wykonania figury: „1766”. Górna jednoosiowa kondygnacja w bocznych elewacjach cokołu została ujęta w zwielokrotnione wolutowe spływy zakończone spiralami, przedzielone ornamentem perełkowym.

Na osi kompozycji, w kartuszu, znajduje się monogram Matki Bożej Królowej ozdobiony stylizowanymi esownicami. Na nakrywie cokołu umieszczono kamienny cokolik zawierający napis chrystologicznym „IHS”– Iesus Hominum Salvator, ujęty w zwielokrotnione ślimacznice, przedzielone ornamentem stylizowanych kwiatów. Dźwiga sylwetkę Matki Bożej Niepokalanie Poczętej, stojącej na księżycu, depczącej stopą głowę węża wijącego się po kuli ziemskiej i próbującego połknąć różę – symbol niewinności (4).

Figurę też można zinterpretować jako Matkę Bożą Wniebowziętą, sugerując się postacią w postawie modlitewnego uniesienia, sprawiającą wrażenie chęci oderwania się od ziemi i wyrażającą w ten sposób akt unoszenia się w niebo.

Forma fasady cokołu spełnia rolę bramy, nadając wydźwięk symboliczny tytułowi Matki Bożej jako Bramy Niebios. O wejście do niej, idąc na spotkanie z Jezusem Zbawicielem, symbolizowanym tu przez chrystogram, proszą wspomniani w dolnej inskrypcji fundatorzy tej przydrożnej kapliczki. Wierzący utożsamia się z wizerunkiem modlącej Madonny, przez co nawiązuje się ponadczasowa interakcja w akcie uwielbienia Boga. Zachodzi relacja między sceną teatru duchowego a ludźmi z bagażami ziemskiej egzystencji, tworzy się swoista namiastka theatrum sacrum na łonie natury.

Stanisław Szczepan Cichoń

Przypisy

(1) Kapliczka pierwotnie znajdowała się na szczycie Góry Borzęckiej. Obecnie usytuowana jest poniżej, na skutek podwyższenia nowej drogi wojewódzkiej nr 967 budowanej w latach 70 XX wieku.

(2) Według tradycji ustnej rodziny Danków i Sudrów: Kapliczka wykonana została w warsztacie kamieniarskim w 1766 roku, prawdopodobnie w okolicach Lanckorony na południu Polski. Pierwotnie była przeznaczona do posadowienia w Częstochowie. Przypuszczalnie jej transport odbywał się w 1768 roku w trakcie konfederacji barskiej. Informacja o niemożności dotarcia do Częstochowy w wyniku działań wojennych, oblężenia miasta, zatrzymała wiozących kapliczkę na szczycie Góry Borzęckiej. W tym miejscu, dawniej wznoszącym się powyżej drogi, posadowiono figurę Matki Bożej zwracając ją w kierunku Częstochowy.

(3) Na rewersie znajduje się informacja o dokonaniu konserwacji kapliczki: „Konserwowali R.P. 1997 z inicjatywy P. Danków A.B. Kusiowie z fundacji Wojewody Krakowskiego i parafii Borzęta

(4) Ukoronowaniem powszechnej wiary w Niepokalane Poczęcie Najświętszej Maryi Panny było jednak dopiero ogłoszenie dogmatu przez papieża Piusa IX (1846–1878) w bulli Ineffabilis Deus 8 grudnia 1854 roku. Początki obchodów święta Wniebowzięcia NMP miały miejsce w Jerozolimie już w V wieku. Dogmat o wzięciu do Niebieskiej Chwały z Duszą i Ciałem Bogarodzicy Dziewicy Maryi ogłoszony został dopiero przez papieża Piusa XII (1939–1958) w Konstytucji Apostolskiej Munificentissimus Deus 1 listopada 1950 roku.