KWW Jarosława Szlachetki

Na tropie beskidzkich partyzantów

Na tropie beskidzkich partyzantów

Wydaje się, że już wiemy wszystko o Armii Krajowej i bojach partyzantów z Niemcami, czy nawet o tzw. „poakowskiej” konspiracji, która po drugiej wojnie światowej walczyła w Beskidach ze zniewoleniem komunistycznym, które przyszło na nasze ziemie wraz z bagnetami żołnierzy rosyjskich. Jednak jak udowadnia Krzysztof Brożek wciąż jest jeszcze wiele do odkrycia i pokazania. On to robi. Z kamerą przemierza Beskidy, nagrywając wspomnienia ostatnich żyjących uczestników tamtych wydarzeń i poszukując śladów ich materialnej i niematerialnej bytności na ziemi myślenickiej i makowskiej, w Beskidzie Wyspowym, na Sądecczyźnie, w Gorcach czy Podtatrzu.

Krzysztof Brożek z urodzenia tarnowianin, z wyboru krakus, który zaszył się w jednej z podkrakowskich wsi, skąd prowadzi badania historyczne w całym kraju, a nawet poza jego granicami, udowadnia, że współczesne dzieje Polski wciąż jeszcze mogą nas zaskoczyć. Dlatego warto je cały czas badać, a swoimi odkryciami dzielić się najlepiej w sposób atrakcyjny, poprzez film. A kto mógłby to lepiej zrobić niż absolwent historii UJ i równocześnie łódzkiej filmówki? Dlatego ulubioną formą prezentacji swoich badań dla pana Krzysztofa jest film dokumentalny.

Ostatnie jego dzieło to film pt. „Adam Macedoński. Więcej niż jedno życie”, który jest dostępny na platformie VOD TVP. Produkcja ta była prezentowana na ubiegłorocznym Festiwalu Niepokorni Niezłomni Wyklęci w Gdyni. Na tym samym festiwalu dwa lata wcześniej jego film pt. „Raport z Auschwitz” otrzymał nagrodę Dyrektora Festiwalu NNW. Krzysztof Brożek nie stroni też od tradycyjnej formy prezentacji swoich badań, w ubiegłym roku do księgarń trafiła jego książka pt. „Wałęsa. Gra o wszystko”. To obszerne dzieło, w którym ponad sto osób opowiada o swoich relacjach z Lechem Wałęsą, a autor próbuje w tych wypowiedziach znaleźć odpowiedź na zasadnicze pytanie: czy Wałęsa był mężem stanu, czy marionetką w rękach innych? Wcześniej Krzysztof Brożek wraz z Grzegorzem Surdym wydali książkę pt. „Solidarność Walcząca we wspomnieniach”.

Te książki i filmy pokazują spektrum jego zainteresowań, przede wszystkim jest to opozycja antykomunistyczna w latach osiemdziesiątych XX wieku, szczególnie Solidarność Walcząca oraz badania na temat informacji jakie posiadali alianci o zagładzie Żydów w czasie drugiej wojny światowej. Ta druga ścieżka zawiodła go do Londynu, gdzie w archiwum państwowym przeglądał materiały z gabinetu wojennego Churchilla oraz wojennego Foreign Office, gdzie spływały wszelkie wiadomości wywiadowcze jakie Brytyjczycy pozyskiwali w różny sposób m.in. z Biura Specjalnego działającego przy gabinecie Naczelnego Wodza gen. Władysława Sikorskiego, ale także informacje z nasłuchu radiowego i od służb wywiadowczych.

- Jak się okazuje w czasie wojny Brytyjczycy mieli pełną wiedzę o obozach zagłady, gettach i Holokauście, gdyż polski wywiad przekazywał te wiadomości do Londynu na bieżąco, a gabinet Sikorskiego przekazywał te informacje Anglikom w specjalnych raportach, co tydzień – opowiada Krzysztof Brożek. - Wertując te dokumenty nie ma wątpliwości, że Brytyjczycy nie tylko wiedzieli, ale także rozważali wiele sposobów jak mają reagować na te wiadomości. Pojawiało się wiele różnych pomysłów m.in. żeby zbombardować Auschwitz lub w odwecie mordować niemieckich jeńców. Jednak ostatecznie podjęto decyzję, że w czasie wojny nie zostaną podjęte żadne działania, a sprawa ta zostanie osądzona przez powojenny trybunał, który będzie sądził niemieckie zbrodnie wojenne. Dlatego m.in. podjęto decyzję o zbieraniu informacji o funkcjonariuszach niemieckiego aparatu przemocy, w tym szczególnie o obsadach obozów koncentracyjnych, później te nazwiska z podanymi funkcjami i miejscami służby były podawane przez BBC, m.in. przez stację nadającą na Niemcy, tak, aby zbrodniarze nie mieli wątpliwości, że po wojnie będą ścigani.

Polacy nie chcieli się pogodzić z tą decyzją i próbowali zainteresować zbrodniami niemieckimi nie tylko wszystkie rządy aliantów ale także państw neutralnych i rozsyłali te raporty do wielu stolic w Europie, Ameryce Północnej, a nawet do Australii.

- Informacje o Holokauście polskie władze zamieszczały również w prasie wielu krajów wykupując ogłoszenia w gazetach amerykańskich, kanadyjskich, australijskich czy nawet np. w meksykańskich. W ten sposób próbowali zainteresować opinię publiczną w tamtych krajach, niestety temat niemieckich zbrodni wojennych nie przebił się do świadomości tamtejszych społeczeństw - wyjaśnia autor filmu „Raport z Auschwitz”.

W czasie kwerendy materiałów w Londynie, Krzysztof Brożek odkrył wiele ciekawostek, dowiedział się m.in. że Brytyjczycy nie tylko podsłuchiwali i „czytali” Niemców za pomocą Enigmy, którą dostali od Polaków, ale także podsłuchiwali polskie radiostacje i łamali nasze szyfry, tak że wiele informacji o tym, co dzieje się w okupowanej Polsce mieli „z pierwszej ręki”, nie musieli czekać na raporty z biura Sikorskiego. W tych materiałach pan Krzysztof szukał informacji o Armii Krajowej na terenie Małopolski, gdyż od wielu lat prowadzi badania, w czasie których nagrywa uczestników tamtych wydarzeń.

Obecnie Krzysztof Brożek pracuje nad nowym filmem, który ma pokazać panoramę podziemia w latach okupacji niemieckiej i tzw. drugiej konspiracji w Beskidach. Lata, które ma obejmować film to okres od 1940 roku, kiedy pojawiły się pierwsze oddziały partyzanckie do połowy lat 50. XX wieku, kiedy UB zlikwidowało ostatnie grupy niepodległościowe walczące z komunistycznym zniewoleniem. Obszar, który zostanie pokazany w tym filmie to tereny rozciągające się od Beskidu Sądeckiego poprzez Gorce i Podtatrze na południu i Beskid Wyspowy oraz Beskid Myślenicko – Makowski na północy i zachodzie. Będzie to historia opowiedziana przez uczestników tamtych wydarzeń, a te opowiadane historie mają być uzupełnione przez panoramę miejsc, w których działy się te wydarzenia i dodatkowo okraszone przez pieśni i piosenki partyzanckie, które tu powstały i były śpiewane przez partyzantów.

- W trakcie wielu lat zebrałem dużo różnorodnego materiału, m.in. nagrałem ponad sto osób, które uczestniczyły w tamtych wydarzeniach lub brali w nich udział ich najbliżsi i pozostawili wspomnienia w rodzinach – opowiada o swoim aktualnym przedsięwzięciu Krzysztof Brożek. - Obecnie poszukujemy miejsc związanych z tamtymi wydarzeniami m.in. niedawno odnaleźliśmy obóz partyzancki na górze Chełm koło Marcówki, gdzie ukrywali się partyzanci Zgrupowania Błyskawica działającego na ziemi myślenickiej i makowskiej. Moja praca jest możliwa dzięki wsparciu i zaangażowaniu lokalnych historyków i pasjonatów takich jak Ziemowit Kalinowski w Myślenicach, dzięki któremu w ubiegłym roku dotarłem do partnerki Jana Sałapatka ps. Orzeł. Mimo wieku pani Izabeli pamięć dopisuje i wiele opowiedziała nam o życiu ostatniego partyzanta na ziemi myślenickiej. Poprzez takich ludzi jak Sałapatek, który w konspiracji zaczął działać już w 1940 roku i walczył aż do 1955 roku, chcemy pokazać panoramę partyzantów beskidzkich. Do tego ta piękna ziemia ze swoją przyrodą i te szczególne miejsca warte upamiętniania. W czasie swoich badań zetknąłem się również z pieśniami partyzanckimi, które dzisiaj w większości są nieznane i dlatego chciałbym, aby pojawiły się w moim filmie jako wymowny komentarz tamtych czasów.

Producentem filmu ma być Stowarzyszenia NZS 80, do którego należą działacze Niezależnego Zrzeszenia Studentów z lat 80. XX wieku, a jego członkiem jest także Krzysztof Brożek, jednak autor nie ukrywa, że szuka sponsorów. Mimo, że część materiałów już ma, to cały czas trwa praca nad filmem, ostatnio głównie odkrywane i dokumentowane są miejsca związane z partyzantami oraz dokumentowane są pieśni partyzanckie. Tu Krzysztof Brożek szuka kontaktów z muzykami ludowymi, którzy znają te pieśni. Ale cały czas także poszukiwani są świadkowie tamtych czasów. Pan Krzysztof deklaruje, że podjedzie do każdego z kamerą, jeśli się tylko zgłosi, a można to zrobić za pośrednictwem Redakcji Gazety Myślenickiej czy Ziemowita Kalinowskiego.

Linki do filmów pana Krzysztofa Brożka:

Film "Zdradzeni o świcie" - o rozbiciu oddziału Żandarmeria (Beskid Sądecki)

https://www.youtube.com/watch?v=TIDpZIoJTW8

Film "Gdzie jest Porozumienie Gdańskie?"

https://vod.tvp.pl/filmy-dokumentalne,163/gdzie-jest-porozumienie-gdanskie,279933

Film "Adam Macedoński. więcej niż jedno życie"

https://vod.tvp.pl/filmy-dokumentalne,163/adam-macedonski-wiecej-niz-jedno-zycie,336325

Odnalezienie obozu partyzanckiego na górze Chełm / Beskid Makowski

https://www.youtube.com/watch?v=UoMdZy-ChI0

 

Witold Rozwadowski Witold Rozwadowski Autor artykułu

Prezes MARG Sp. z o.o. Redaktor naczelny. Przez wiele lat pracował w Urzędzie Miasta i Gminy w Myślenicach, Wcześniej w latach 1999-2003 pełnił funkcję redaktora naczelnego Gazety Myślenickiej. (SAMORZĄD)