Marsz na Myślenice to tylko epizod

Spotkanie, którego głównym punktem była prezentacja albumu biograficznego pt. „Adam Doboszyński 1904-1949”, wydanego przez rzeszowski oddział Instytutu Pamięci Narodowej, odbyło się w ubiegły czwartek, 26 maja w myślenickim Muzeum Regionalnym.

Gośćmi „Domu Greckiego” było wielu mieszkańców miasta zainteresowanych historią Myślenic oraz regionu, a także przedstawiciele władz, z burmistrzem Maciejem Ostrowskim na czele. Myślenicki pokaz był piątą z kolei promocją tej publikacji w kraju. Poprzednie miały miejsce w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim (3 marca), w Muzeum Niepodległości w Warszawie (23.03), w Rzeszowie (9 maja) oraz ponownie w Warszawie (17.05). Na czerwiec natomiast tego typu wydarzenie zaplanowano w Londynie.

Autorami albumu jest dwóch historyków IPN: dr Krzysztof Kaczmarski oraz Paweł Tomasik. Pierwszy z nich pełni funkcję naczelnika Oddziałowego Biura Edukacji Publicznej Instytutu Pamięci Narodowej w Rzeszowie. Jest on autorem takich publikacji jak między innymi: „Podziemie narodowe na Rzeszowszczyźnie 1939–1944” czy „Studia i szkice z dziejów ruchu narodowego”. Paweł Tomasik, z wykształcenia politolog, obecnie pracuje w Wydziale Badań Archiwalnych i Edycji Źródeł Biura Udostępniania i Archiwizacji Dokumentów oddziału IPN w Warszawie. Obaj historycy od lat interesują się myślą polityczną i szeroko pojętą działalnością Adama Doboszyńskiego, pan Paweł poświęcił jemu nawet swoją pracę magisterską, a także, będący już na ukończeniu, przewód doktorski.

Omawiany album został opublikowany w ramach cyklu wydawnictw IPN, poświęconych wybitnym Polakom, takim jak np. rotmistrz Witold Pilecki, gen. Leopold Okulicki (ostatni dowódca AK) i marszałek Polski Edward Rydz-Śmigły. Do tego grona Instytut postanowił zaliczyć również Doboszyńskiego. Autorzy usystematyzowali w nim dotychczas znaną wiedzę na temat tego jednego z najbardziej zasłużonych działaczy dwudziestolecia międzywojennego oraz przedstawili nieznane wcześniej fakty i dokumenty z jego życia. Nie do przecenienia jest tu zasługa siostrzeńca Doboszyńskiego, Krzysztofa Malkiewicza, mieszkającego obecnie w Anglii, który udostępnił badaczom szereg niepublikowanych wcześniej akt i zapisków z rodzinnego archiwum.

Celem spotkania w „Domu Greckim” było natomiast uświadomienie mieszkańcom naszego miasta faktu, że przedwojenna działalność Doboszyńskiego, to nie tylko obarczona złą sławą tzw. „Wyprawa na Myślenice”. Historycy przekonywali, że biografia polityczna Adama Doboszyńskiego jest bardzo bogata i obfitująca również w wiele pozytywnych aspektów. – Postrzeganie Doboszyńskiego jedynie poprzez wydarzenia z czerwca 1936 roku jest spłycaniem i zafałszowywaniem obrazu tej postaci – mówił podczas prezentacji albumu Paweł Tomasik. Promocji wydawnictwa towarzyszył pokaz wybranych fotografii i ilustracji zamieszczonych w albumie.

Po przedstawieniu zawartości albumu oraz rysu biograficznego Adama Doboszyńskiego historycy chętnie i szczegółowo odpowiadali na liczne, różnorodne pytania mieszkańców Myślenic, zgromadzonych w sali wystawowej muzeum. Wielu z nich, zafascynowanych opowieściami autorów, skorzystało z okazji i na miejscu zakupiło, liczącą prawie 250 stron, najnowszą publikację rzeszowskiego oddziału IPN.

Adam Doboszyński urodził się w Krakowie. Był jednym z najbardziej znanych przedwojennych ideologów ruchu narodowego w Polsce. Do wybuchu II wojny światowej opublikował między innymi książkę „Gospodarka narodowa”. Inspirował się myślą polityczną św. Tomasza z Akwinu Jego działalność i poglądy często wywoływały duże emocje i skrajne oceny. W 1936 roku został skazany przez sąd we Lwowie na 3,5 roku więzienia (choć w pierwszej instancji krakowski sąd go uniewinnił) za zorganizowanie marszu na Myślenice. Była to akcja skierowana przeciwko polityce władz sanacyjnych, a Myślenice stanowiły dla Doboszyńskiego symbol ówczesnego reżimu. Podczas godzinnej wyprawy bojówkarze rozbroili posterunek policji oraz zdemolowali kilka żydowskich sklepów na Rynku, a także dom starosty. Próbowali również podpalić miejscową synagogę.

W czasie wojny zasłynął on przede wszystkim jako krytyk polityki generała Władysława Sikorskiego i autor listu otwartego z żądaniem zdymisjonowania premiera przez prezydenta Władysława Raczkiewicza. Krytykował również ideę wybuchu Powstania Warszawskiego, uważając że to niepotrzebne marnowanie polskiej krwi. Po wojnie, chcąc zapobiec wybuchowi kolejnego powstania, w grudniu 1946 roku potajemnie wrócił do kraju. W pierwszej połowie 1947 r. jeździł po Polsce, spotykając się z działaczami narodowymi i katolickimi. Większość jego rozmówców została szybko aresztowana przez Urząd Bezpieczeństwa. On zaś został zatrzymany przez UB w lipcu tego samego roku i po dwóch latach brutalnego śledztwa postawiony przed Wojskowym Sądem Rejonowym w Warszawie. Zmuszono go aby przyznał się do zarzutu tajnej współpracy z Niemcami i działania na szkodę państwa. Jego proces miał charakter pokazowy, a wyrok został z góry ustalony przez prezydenta Bolesława Bieruta oraz członka Biura Politycznego PZPR Jakuba Bermana. Sąd oczywiście uznał Doboszyńskiego winnym stawianych zarzutów i 11 lipca 1949 roku skazał go na karę śmierci przez rozstrzelanie. Prezydent Bierut nie skorzystał z prawa łaski i Adam Doboszyński został stracony 29 sierpnia. Jego symboliczny grób znajduje się na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie w kwaterze „Na Łączce”. W 1989 roku, po wielu latach starań rodziny, Sąd Najwyższy oczyścił Adama Doboszyńskiego ze wszystkich powojennych zarzutów i pośmiertnie go zrehabilitował.

tekst i foto Bartosz Cwynar