Czym jest stres i jak sobie z nim radzić?

Najprościej rzecz ujmując stres jest reakcją organizmu w odpowiedzi na wydarzenia, które zakłócają jego równowagę, obciążają lub przekraczają nasze zdolności do skutecznego radzenia sobie. Wspomniane wydarzenia są określane jako stresory. Ich źródło może być zarówno fizyczne, jak i społeczne, ponieważ czujemy się co najmniej niepewnie w hałasie, czy w chorobie, albo kiedy nie mamy stałego zatrudnienia czy występują u nas problemy rodzinne.

Stresory mogą się również różnić pod względem siły rażenia – najsłabsze można określić jako codzienne utrapienia, kolejne to stresory poważne, związane ze zmianami życiowymi. Chodzi więc o takie okoliczności, które mają charakter przełomu, jak np. wejście w związek małżeński, zmiana pracy. Kolejny poziom to stresory katastrofalne, które charakteryzują się oddziaływaniem na całe grupy ludzi w dramatyczny sposób np. wojny czy katastrofy naturalne.

Powyższe przykłady świadczą o tym, że stres nie musi wiązać się z wydarzeniami negatywnymi – randka, święta, awans są także potencjalnymi stresorami. Istotą stresu jest więc nie tyle obecność wydarzenia przykrego, co konieczność zaadaptowania się do nowej sytuacji stanowiącej wyzwanie, wymagającej, by odzyskać równowagę. Dlatego stres można podzielić na dwie kategorie: dystres, który może nas dezorganizować i rodzić poczucie zagrożenia oraz stres pozytywny, tzw. eustres, który może dodawać odwagi, motywować, ekscytować.

Objawy stresu, czyli reakcje organizmu w zetknięciu się ze stresorem ujawniają się we wszystkich sferach funkcjonowania człowieka: fizjologicznej, psychologicznej, behawioralnej. Stres wywołuje mechanizm ucieczki lub walki, który sam w sobie jest reakcją nie tylko mieszczącą się w granicach normy, ale również konieczną, by człowiek mógł radzić sobie z wyzwaniami. Jednak zbyt wysoki poziom stresu powoduje, że organizm nie potrafi wyjść ze stanu mobilizacji i wrócić do równowagi i odprężenia. Do fizjologicznych objawów stresu należą m. in.: bladość skóry, potliwość, przyspieszone bicie serca, podwyższone ciśnienie krwi, suchość w ustach, bóle głowy, bezsenność. W sferze emocji objawy stresu to m. in.: pobudzenie, drażliwość, irytacja, obsesyjne myślenie o problemie, gwałtowne wybuchy gniewu lub płaczu, zwolniony refleks.

Oczywiście umiarkowana dawka stresu jest niezbędna do życia. Kiedy organizm uwalnia kortyzol, działa on mobilizująco, co sprawdza się zarówno w sytuacji potencjalnie niebezpiecznej, jak i przed ważnym dla nas wydarzeniem. Mózg wtedy jest w stanie przyswoić więcej informacji. Przewlekła, silna ekspozycja na stres działa jednak upośledzająco. Badania potwierdziły, że przewlekły stres może wywierać głęboki, negatywny wpływ na nasze funkcje poznawcze i zmieniać struktury mózgu. Najczęstsze objawy przewlekłego stresu to przede wszystkim: chroniczne bóle głowy, kręgosłupa, serca, problemy trawienne. Objawów stresu nie wolno bagatelizować, prowadzą bowiem do poważnych dolegliwości i powikłań, a należą do nich np. zawał, cukrzyca, otyłość, a nawet bezpłodność. Dzieje się tak, ponieważ organizm podlega działaniu hormonów stresu – adrenaliny, noradrenaliny, kortyzolu.

Do czego może doprowadzić silny stres? Zaburzenia snu wiążą się z szeregiem powikłań – od spadku koncentracji, po obniżenie odporności. Chroniczny stres to także ryzyko zaburzeń psychicznych. Dobrze poznana jest zależność między stresem a zaburzeniami odżywiania, takimi jak anoreksja i bulimia. Skutkami stresu mogą być m.in. nerwica, depresja, fobie społeczne.

Jak poradzić sobie ze stresem? Podstawowe wskazówki, które się nasuwają, to: należy wierzyć w siebie, bo to, czy źle lub dobrze o sobie myślimy, zależy w dużej mierze od tego, czego nauczyliśmy się w życiu. Warto więc nauczyć się pozytywnych rzeczy o sobie, które wewnętrznie nas wzmocnią i uodpornią na stres. Trudności powinniśmy traktować jak wyzwania, w których można znaleźć dodatkową energię i motywację. Co więcej, powinniśmy uczyć się skutecznego odprężania, dla jednego będzie to słuchanie muzyki relaksacyjnej, dla drugiego wizyta w ogrodzie botanicznym czy spacer w lesie. Możliwości jest bardzo wiele, zależy to od osobistych preferencji. Również aktywność fizyczna, uprawianie różnego rodzaju sportów, będzie prowadzić do wzmocnienia organizmu. Ponadto poznawanie własnych uczuć i szacunek dla nich są wskazówkami, których powinniśmy słuchać, by lepiej radzić sobie ze stresem. W dużym stopniu od nas zależy jaki wywrze na nas wpływ, w zależności od tego, jak będziemy go postrzegać i jak będziemy sobie z nim radzić. Można powiedzieć, że stres jest jak wiatr wypełniający żagle okrętu, na którym wyszkolona załoga potrafi wykorzystać potencjał tkwiący w powiewie.

A może terapia?

Wiele trudnych, stresujących dla nas sytuacji wynika z powielania schematów, z których niekoniecznie zdajemy sobie sprawę. Psychoterapia może pomóc w ich rozpoznaniu, dotarciu do źródła, a następnie ich wyeliminowaniu.

Jeśli zatem czujesz, że „domowe” sposoby radzenia sobie ze stresem nie pomagają, weź pod uwagę wsparcie specjalisty.

Potrzebujesz specjalisty? Nie czekaj aż problemy ze zdrowiem psychicznym zniszczą twoje życie lub członków twojej rodziny. Pamiętaj, że szukanie profesjonalnego wsparcia to pierwszy krok ku zdrowieniu. Zgłoś się do Punktu Zgłoszeniowo-Koordynacyjnego (PZK) Centrum Zdrowia Psychicznego Małopolska-Południe w Myślenicach przy ul. Drogowców 6, tel. (12) 312 71 47 lub tel. 505 417 584. Centrum działa w oparciu o umowę z NFZ – a więc oferowana pomoc jest bezpłatna i dostępna w dni robocze w godz. 8.00-18.00.

Korzystałam: www.centrumdobrejterapii.pl

Dr Luiza Kula, asystentka zdrowienia i terapeutka środowiskowa w Centrum Zdrowia Psychicznego Małopolska – Południe w Myślenicach, członkini Rady Pacjentów CM UJ