Jak wyzwolono Myślenice?

Interesujący wykład, zatytułowany „Czołgi w boju”, poświęcony działaniom wojennym na terenie naszego regionu, wygłosił w piątek, 20 stycznia dr Piotr Sadowski. Było to drugie tego typu wydarzenie, zorganizowane w ostatnim czasie w „Domu Greckim”.

Jak zapewne nasi czytelnicy pamiętają, pierwsza prelekcja miała miejsce 2 września ubiegłego roku i dotyczyła znaczenia obrony rejonu Myślenic w czasie pierwszych dni II wojny światowej (nr 35/2011 z 8.09.2011 r.).

Tym razem, mieszkający na co dzień w Pcimiu doktor geografii, a z zamiłowania historyk, skupił się na wydarzeniach, rozgrywających się zimą 1945 roku, których rocznica przypadała kilka dni temu. Ich konsekwencją było wyzwolenie Myślenic oraz okolicznych miejscowości spod okupacji niemieckiej, przez wdzierającą się do kraju Armię Czerwoną. Na początku swojego wystąpienia Piotr Sadowski wyjaśnił zgromadzonym, iż przygotowana przez niego prelekcja jest efektem przeprowadzonych badań oraz zebrania relacji świadków tamtych wydarzeń.

W pierwszej części wykładu zaprezentował  podstawowy przebieg działań wojennych na wschodnich terenach II RP w drugiej połowie 1944 roku. Wyjaśnił również, w jaki sposób przygotowywano w tym czasie system obrony III Rzeszy. Szczególną uwagę zwrócił na liczne fortyfikacje i inne budowle obronne, powstałe na tym terenie pracą robotników, werbowanych siłą, spośród okolicznych mieszkańców. Obiekty te były częścią przygotowywanego systemu linii umocnień, którymi Niemcy poprzecinali całą centralną Europę.

Następnie Piotr Sadowski pokrótce omówił rodzaje i charakterystykę poszczególnych budowli, a wśród nich między innymi: rowów strzeleckich, schronów drewniano-ziemnych oraz betonowych, a także rowów przeciwpancernych, mających za zadanie powstrzymywanie nacierających czołgów. Ciekawym rozwiązaniem były również specjalne betonowe słupy – tzw. „Fallkorper”, stosowane szczególnie w miastach. – W razie potrzeby były one przewracane za pomocą ładunku wybuchowego, powstrzymując w ten sposób zbliżający się pojazd – wyjaśnił dr Sadowski. – Tego typu przeszkody można było spotkać w Krakowie, na przykład w okolicach Placu Dominikańskiego, ale także w Tenczynie – dodał historyk. Szczegółowo zostały także omówione planowane budowle obronne na terenie samych Myślenic, których z różnych względów hitlerowcom nie udało się nigdy dokończyć w zamierzonym kształcie.

Aby słuchający lepiej mogli sobie przyswoić omawiane zagadnienia, prelegent zaprezentował również zdjęcia przykładowych obiektów obronnych, których pozostałości możne obecnie oglądać między innymi w Skomielnej Czarnej, Bogdanówce i Tokarni. Nie zachowały się natomiast żadne relikty budowli, umiejscowionych w czasie wojny w rejonie Zegartowic oraz Raciechowic.

Kolejny fragment swojego, niezwykle ciekawego wystąpienia Piotr Sadowski poświęcił omówieniu roli czołgów oraz wojsk lotniczych w trakcie działań wojennych na terenie powiatu myślenickiego, które miały miejsce w styczniu 1945 roku. W walkach tych uczestniczyły po stronie radzieckiej: 42 Gwardyjska Smoleńska Brygada Czołgów Ciężkich (walcząca m.in. pod Łapanowem, Dobczycami i Mogilanami), 31 Gwardyjska Barwinkowska Brygada Czołgów, wchodząca w skład „grupy szybkiej” 38 Armii, która zdobyła wschodnią część Myślenic oraz 713 i 1511 Pułk Artylerii Samobieżnej Strona niemiecka z kolei dysponowała pojazdami kompanii dział szturmowych 544. Dywizji Grenadierów Ludowych i kompanią niszczycieli czołgów 320. Dywizji Grenadierów. Natomiast jeśli chodzi o wydarzenia z udziałem lotnictwa, podczas spotkania przybliżono następujące z nich: zestrzelenie radzieckiego samolotu B-25 nad Sieprawiem (16 stycznia 1945), bombardowanie Dobczyc (17 stycznia), atak lotniczy na kolumny niemieckie, poruszające się między Książnicami a Droginią (19 stycznia), bombardowanie Sułkowic (20 stycznia) oraz nasilone ataki bombowe między innymi na Mszanę Dolną i drogę Rabka-Jordanów, a także Chabówkę (24-26 stycznia).

Historyk przy pomocy bardzo transparentnych slajdów multimedialnych zaprezentował również „dzień po dniu” przebieg zimowej ofensywy Armii Czerwonej, której celem było wsparcie wojsk 1 Frontu Ukraińskiego, zmierzających do linii Odry. Operacja zachodniokarpacka przeprowadzona została przez wojska 4. Frontu Ukraińskiego. 38 Armia zajęła rejon Dobczyc i Myślenic, natomiast oddziały 1 Armii Gwardii, po kilku dniach opanowały południową część regionu. Walki o różnym natężeniu trwały na naszym terenie w dniach 19-28 stycznia 1945 roku i zakończyły się całkowitym zdobyciem tego obszaru przez wojska radzieckie.

Pod koniec niemal dwugodzinnej prelekcji, bohater wieczoru przypomniał pokrótce najistotniejsze epizody z poszczególnych dni, takie jak między innymi: bój pod Łapanowem, zmagania o Gdów, Dobczyce i Jałowcową Górę, prowadzone z użyciem wyrzutni „katiusza”, zacięte walki o Myślenice oraz Sułkowice, jak również okoliczności zdobycia Pcimia i Jordanowa. Ostatnim punktem, nagrodzonego owacją wykładu, była prezentacja zestawienia ofiar omawianych działań wśród ludności cywilnej, a także przedstawienie aktualnych danych, dotyczących liczby żołnierzy pochowanych na cmentarzach wojennych w Myślenicach oraz Dobczycach – Przykładowo na terenie myślenickiej nekropolii leży oficjalnie 194 żołnierzy, natomiast według zebranych przeze mnie materiałów, jest ich ponad dwukrotnie więcej – zaznaczył Piotr Sadowski. Po zakończeniu wykładu nie zabrakło dyskusji z zainteresowanymi historią mieszkańcami, którzy podkreślali, że przedstawione przez prelegenta informacje, są niewątpliwie ciekawsze od „wiedzy podręcznikowej”, a wyniki badań i zaprezentowane szczegóły zdarzeń, stanową milowy krok w poznaniu wojennych dziejów naszego regionu.