Oko w oko Fotografie z Muzeum Etnograficznego w Krakowie
Grupa młodych ludzi w eleganckich, miejskich strojach pozuje do zdjęcia siedząc na szkielecie wozu, przed drewnianą chatą we wsi Chełm. Pierwszy z lewej, w jasnym garniturze i kapeluszu przysiadł na dyszlu Andrzej Bergel, samorządowiec i inspektor powiatowy z Myślenic, z zamiłowania przyrodnik i krajoznawca. Tuż za nim jest jego brat Stanisław Bergel – nauczyciel i fotograf zamieszkały w Katowicach, miłośnik rodzinnych Myślenic, które często odwiedzał wraz z żoną Klotyldą. Klotylda Bergel, również nauczycielka, w krótkiej fryzurze zgodnej z modą z 2. poł lat 20. siedzi pośrodku grupy.
Na wyciągniętej dłoni, z uśmiechem prezentuje jasny przedmiot w kształcie prostopadłościanu, być może pudełko czekoladek. Mężczyzna w ciemnym garniturze po prawej to prawdopodobnie Mieczysław Janowski. (Osoby na zdjęciu zidentyfikowała pani Alina Krehlik, córka Andrzeja Bergela). Rodzina jest na wycieczce krajoznawczej po okolicach Myślenic, jednym z wielu wspólnych wypadów uwiecznionych na zdjęciach.
Za pozującą grupą znajduje się stara, drewniana chata kurna (bez systemu kominowego), szerokofrontowa, konstrukcji węgłowej, łącząca dawną część mieszkalną oraz pomieszczenia gospodarcze: boisko (miejsce gdzie np. przechowywano wozy – z osobnym wejściem po lewej) i stajnię. Całość nakryta jest mocno zniszczonym dachem dwuspadowym poszytym słomą i dranicami (deskami). Na zewnętrznej ścianie budynku zawieszane są harpuny przeciwpożarowe – drągi z hakami służące do usuwania np. płonącej słomy oraz kilof i inne narzędzia. Poniżej leżą dwa orczyki – podłużne elementy do połączenia uprzęży z dyszlem, a na pierwszym planie leżą jeszcze tzw. kłonice – służące za stelaż dla bocznych części wozu np. deski lub drabiny. Taki sam element zamontowany jest na dołączanej do wozu dodatkowej części z kołami. Chata nie pełni już raczej funkcji mieszkalnych (w oknie wybita jest szybka), a jedynie gospodarcze. W podwójnych odrzwiach prowadzących do sieni stoi bosa gospodyni i podejrzliwie spogląda na rozbawione, miastowe towarzystwo. Na ziemi przed chatą ułożone są w dwóch rzędach nowe dachówki, wątpliwe jednak aby przeznaczone były na wymianę dachu starej chałupy. Być może obok buduje się nowy dom. Po prawej stronie widać fragment dachu budynku gospodarczego krytego dranicą, a na pierwszym planie – dużą stertę równo ułożonych gałęzi przeznaczonych na opał.
Autorem zdjęcia może być Jan Szczęsny Płatkowski (1863-1938) myśleniczanin, wieloletni urzędnik tamtejszego magistratu, działacz niepodległościowy, literat (pseudonim „Pobratymiec”) publicysta i etnograf z zamiłowania, fotografujący budownictwo okolicznych wsi i miejscowości oraz swoją rodzinę na wycieczkach krajoznawczych. Siostra Płatkowksiego – Maria z Płatkowskich Bergelowa, była matką Andrzeja i Stanisława.
opracowała Anna Bujnowska
https://zbiory.etnomuzeum.eu/pl/katalog-zbiorow/646
Muzeum Etnograficzne w Krakowie zbiera uzupełniania, komentarze i wspomnienia związane z prezentowaną fotografią. Prosimy o kontakt na adres: bujnowska@etnomuzeum.eu
Wszystkie zdjęcia wraz z opisami prezentowane w ramach cyklu Oko w oko pochodzą ze zbiorów Muzeum Etnograficznego w Krakowie i stanowią fragment zdigitalizowanej kolekcji najstarszych negatywów szklanych i odbitek na papierze. Całą kolekcję, liczącą 2411 obiektów, w wysokiej jakości cyfrowej, znajdziecie Państwo pod adresem: www.zbiory.etnomuzeum.eu.