Kategorie kultury

Termin „kultura” występuje często w różnych kontekstach, ale czy wszyscy tak do końca wiemy, co ten termin oznacza?

Oczywiście można zajrzeć do Internetu i w Wikipedii przeczytać, że jest to „(...) wieloznaczny termin (...) interpretowany w wieloraki sposób przez przedstawicieli różnych nauk.” Nie wiem, jak Państwo, ale ja się od takiej definicji nie zrobiłem mądrzejszy. Dalej jest już bardziej użyteczne wyjaśnienie, że kultura „Najczęściej jest rozumiana jako całokształt duchowego i materialnego dorobku społeczeństwa”. Postanowiłem się temu dokładniej przyjrzeć, więc ściągnąłem trochę książek, przeczytałem, zrobiłem notatki i postanowiłem się tym z Państwem podzielić.

Najpierw prześledziłem sekwencję pojęć prowadzącą do pojęcia kultury społecznej i związanych z tym pojęciem przeświadczeń o kulturowej tożsamości i dziedzictwie. W tym przypadku łańcuch wynikających z siebie pojęć jest następujący:

Wychodząc od pojęcia „Społeczeństwo” możemy z niego wywieść pojęcie „Porządku społecznego” obejmującego sferę celów i środków. Pochodną „Porządku społecznego” jest „Cywilizacja wewnętrzna”, a więc koncepcje takie, jak moralność, jej instytucjonalizacja w postaci prawa oraz koncepcje nadrzędna, jaką jest państwo. I dopiero z tej sekwencji jako jej podsumowanie i swoista puenta wyłania się „Kultura społeczna”.

Ale obok kultury społecznej, której rodowód został wyżej przedstawiony, istnieją jeszcze dwa pojęcia, które muszę spróbować w podobny sposób wywieść – mianowicie „kultura materialna” i „kultura niematerialna”.

Zacznę od prostszej do opisania kultury materialnej. Pojęciem, od którego trzeba zacząć, jest „technologia”, rozumiana jako metoda pozyskiwania lub wytwarzania dóbr materialnych. Technologia może być bardzo prosta i może polegać na zbieractwie przydatnych obiektów występujących w naturze (zbieranie swobodnie dostępnych składników żywności czy użytecznych przedmiotów), ale potem doskonali się w polowaniu, uprawie roli czy hodowli zwierząt. Poprzez rozwój wytwórstwa technologia rozwijała się i poszerzała, więc dziś w tym pojęciu mogą się mieścić wszelkie formy wytwarzania potrzebnych przedmiotów z produkcją nowoczesnych elektronicznych układów scalonych włącznie. Z technologii wynika „Materialna forma działania”, a jej skutkiem jest powstanie określonych „Zasobów materialnych”. Technologie i materialne formy działania oraz będące ich skutkiem zasoby materialne formują „Cywilizację” jako nagromadzenie określonej wiedzy, a ta prowadzi do „Porządku technologicznego” jako jądra „Kultury materialnej”.

Kultura niematerialna wywodzi się z „Ideologii”. Przyjęcie określonej ideologii prowadzi do wytworzenia „Hierarchii wartości” a ta wprowadza „Porządek kulturalny” dotyczący sfery celów oraz „Kulturę wartości”, będącą podstawą dokonywanych wyborów. Mając zdefiniowany porządek kulturalny i kulturę wartości możemy przejść do „Przejawów kultury”, do których należą: sztuka w różnych jej odmianach, idee oraz religie. Właśnie te elementy są bazą kultury niematerialnej, zwanej też kultura duchową.

Obawiam się, że dzisiaj trochę Państwa zmęczyłem tymi wywodami. Przepraszam! Ale starałem się pokazać, że mówiąc „kultura” powinniśmy nieco więcej wiedzieć, o czym naprawdę mówimy.

Więc czasem warto się nad tym zastanowić...