Kilka słów o muzeach

Zajęci problemami dnia dzisiejszego i pochłonięci planowaniem przyszłości – mamy zwykle mało czasu, żeby sięgać do przeszłości. A jednak warto, bo kto nie pamięta o przeszłości nie jest wart tego, żeby o nim pamiętano w przyszłości. Dlatego mądrzy i odpowiedzialni ludzie od pradawnych czasów tworzyli muzea, w których przechowywali materialne i niematerialne pamiątki o przeszłości.

W Myślenicach jest znane i bardzo cenione Muzeum Niepodległości. Są dwa cenione muzea w Dobczycach (Zamek i Skansen). Za moich czasów licealnych w Myślenicach nad nieistniejącym już kinem Wisła było bardzo ciekawe Muzeum Regionalne, ale tam jest obecnie Dom Parafialny. Ale w sumie jak na miasto nastawione na turystów – to niewiele. Porozmawiajmy więc o muzeach, a może zrodzi się pomysł jakiegoś nowego muzeum, które stanie się kolejną atrakcją naszego miasta?

W starożytnej Grecji muzea był świątyniami, w których kapłanki zwane Sybillami przepowiadały przyszłość. Ten wątek pojawił się też w czasach nowożytnych, gdy Izabela Czartoryska, zakładając pierwsze polskie muzeum w Puławach, główny pawilon nazywa Świątynią Sybilli i umieściła na frontonie tej budowli znaną lapidarną sentencję: „Przeszłość przyszłości”.

W latach późniejszych muzea zaczęły przejmować role instytucji naukowych, i za taką uważa się Muzeum Aleksandryjskie powstałe w czasach Ptolemeusza I (367–283 p.n.e.), które jednak ze względu na obszerną działalność badawczą można uważać za archetyp późniejszych uniwersytetów, bardziej niż współczesnych muzeów.

Muzea współczesne oprócz działalności popularyzującej naukę zajmują się promocją ogólnie rozumianej kultury. Ustawa Sejmu RP z dnia 29 czerwca 2017 roku, modyfikująca wcześniejszą ustawę o muzeach, w art. 1 określa zadania muzeów oraz kładzie nacisk na gromadzenie i ochronę zarówno dziedzictwa materialnego, jak i niematerialnego, a także na upowszechnianie podstawowych wartości historii, nauki i kultury. To bardzo ważne zadania!

Związek muzeów z uczelniami nadal istnieje, bo na przykład najstarszy w Europie Uniwersytet Boloński ma pod opieką 14 muzeów, Uniwersytet Jagielloński 7, inne krakowskie uczelnie (także AGH) mają też swoje muzea, które są z pewnością warte odwiedzenia. Ale powstały także liczne muzea niezależne od szkół wyższych, ale związane z ważnymi obiektami historycznymi (na przykład muzeum na Wawelu) lub z określoną problematyką (na przykład muzeum związane z obozem zagłady Auschwitz).

Ogółem w Polsce działa 519 muzeów (dane z 2016 roku, nowszych nie znalazłem).

W samym Krakowie jest obecnie 50 muzeów. Najstarsze jest Muzeum Archeologiczne założone w 1850 roku przez Towarzystwo Naukowe Krakowskie. Największe i najambitniej prowadzone jest Muzeum Narodowe które powołała w 1879 roku Rada Miasta Krakowa. W 1801 roku powstało Muzeum Czartoryskich. W 1899 roku utworzono Muzeum Historyczne, mieszczące się w pałacu Krzysztofory.

Muzea informują o przeszłości, ale miewają także wpływ na przyszłość. Uważa się dziś, że duży wpływ na przemiany społeczne i polityczne w Polsce miała wystawa „Polaków portret własny”, zorganizowana w 1979 roku przez Muzeum Narodowe w Krakowie. Choć środkiem oddziaływania była tu sztuka, malarstwo, to jednak ta ekspozycja stanowiła apel do społeczeństwa o przyjrzenie się własnej historii i - jak twierdzi wielu historyków - miała swój wkład w nadchodzące pozytywne wydarzenia polityczne w kraju.

Może więc warto pomyśleć o nowym muzeum w Myślenicach?