Niezwykłe historie, nieludzkie czasy, bohaterowie niemal zapomniani

W dyskusjach dotyczących postawy polskiego społeczeństwa wobec Żydów w czasie okupacji bardzo często brakuje zachowania odpowiednich proporcji. W zależności od tego, jaka grupa wypowiada się na ten temat, Polacy, albo wychodzą na zgraje szmalcowników, albo na samych aniołów. W tej sytuacji zachęcamy naszych czytelników do obejrzenia filmu z wykładu, jaki odbył się 17 listopada w Muzeum Niepodległości w Myślenicach.

Film znajduje się na youtubowym profilu muzeum, zaś prelegentem w nim występującym jest dr hab. Sebastian Piątkowski - historyk, pracownik Archiwum Państwowego w Radomiu i Delegatury IPN w Radomiu. Mówi o cichych bohaterach rzeczywistości, o których przez całe dziesięciolecia nie pamiętał nikt, a później niemalże nikt. Nie siedzieli w czołgu, nie mieli munduru ani broni za pasem, a przecież skala ich bohaterstwa niejednokrotnie przerastała militarne dokonania żołnierzy czy partyzantów, którym stawiamy pomniki. Pomoc Żydom przyjmowała różne formy. Na początku przynoszono żywność do getta, udostępniano metryki chrztu, co stawało się podstawą do wyrobienia fałszywych dokumentów czy też przyjmowano na jedną, dwie, trzy noce zbiegów z getta. W najbardziej heroicznych czasach przyjmowano kogoś pod swój dach na czas nieokreślony, bo w lecie 1940 roku, po klęsce Francji nikt już nie miał złudzeń, że wojna wkrótce się skończy.

Znaczna część tej pomocy udzielana była na wsi albo w ośrodkach małomiasteczkowych, wbrew naszemu idealistycznemu obrazowi Polski międzywojennej, często bardzo biednym. Trudno sobie wyobrazić, jakim poświęceniem było przyjęcie pod swój dach i ukrywanie nawet nie jednej ale 5, 8 czy 10 osób. Były rzecz jasna również odmienne postawy i Sebastian Piątkowski poświęca im osobny akapit. Czym się kierowali jedni i drudzy? W jakich warunkach funkcjonowali? Jaki był historyczny i społeczny kontekst tych postaw życiowych? Ten komplementarny i zniuansowany wykład odpowiada na te i jeszcze wiele innych kwestii i warto wysłuchanie go uzupełnić obejrzeniem dokumentu „Matusia” (w reżyserii Macieja Fijałkowskiego) o Matyldzie Getter, siostrze zakonnej Zgromadzenia Sióstr Franciszkanek Rodziny Maryi, która podczas holocaustu podjęła się heroicznej misji ratowania żydowskich dzieci.