Pacyfikacja Zawadki 80 lat od tragicznych wydarzeń
W 2024 roku mija 80 lat od tragicznych wydarzeń, które miały miejsce w gminie Tokarnia. Pamięć o ofiarach pacyfikacji Zawadki wybrzmiewa podczas corocznej mszy świętej przy Pomniku Pomordowanych, którą zakończył apel poległych.
Jak co roku, w ostatnią niedzielę września zebrali się tam włodarze gminy z wójtem Markiem Kluską na czele, mieszkańcy i młodzież oraz licznie zaproszeni goście aby uczcić pomordowanych. Uroczystości poprzedził „Rajd Szlakami AK”, który odbył się już po raz piąty.
Została także odsłonięta tablica pamiątkowa informująca o wydarzeniach sprzed lat.
W Zawadce, w czasie okupacji niemieckiej w latach 1939-1945 prężnie działała komórka ZWZ-AK. Pojawiały się tu liczne oddziały partyzanckie Armii Krajowej, OW PPS, AL, a także jednostki radzieckie.
O świcie 29 listopada 1944 roku kwaterujące tu odziały A K „ Żelbet”, i OW PPS „Zamek” zostały zaskoczone przez obławę niemiecką. Główne uderzenie Niemców skierowane było w centrum Zawadki, gdzie stacjonował oddział „Bicza” czyli ppor. Artura Korbela. Pierwsze odgłosy walki na roli Tajsowej zaalarmowały pozostałe jednostki i rozgorzała krwawa walka w całym masywie Kotonia. Pomimo ogromnej przewagi w sprzęcie i uzbrojeniu bojownicy „Bicza” nie ustępowali z linii obrony, trwając bohatersko na swoich stanowiskach do zmierzchu.
Tymczasem niemieccy bandyci zgromadzili kilka osób cywilnych, którym nie udało się uciec z pola bitwy i w bestialski sposób zmordowali strzałem w tył głowy: Józefa Bednarczyka (ojca), Józefa Bednarczyka (syna) i Karola Tajsa. W trakcie walk zginęli także: Aniela Mizera, Andrzej Tajs, Jerzy Tajs i sołtys wsi Jan Rapacz.
W walce z bronią w ręku zginęli:
1. Kpt. Artur Korbel „Bicz” –dowódca II Oddziału Partyzanckiego „Żelbetu”
2. Kpt. Jan Korzeniewski „Waga”- dowódca III Oddziału Partyzanckiego „Żelbetu”
3. Sier. pchr. Wiktor Biskupek „Wiktor”
4. Plut. Józef Pękalski „ Koziołek”
5. Plut. Ryszard Strzyżowski „ Gozdawa”
6. Kpr. Paweł Pogorzelisk „ Hugo”
7. Kpr. Antoni Marchwiński „ Tito”
8. Kpr. Antoni Prochwicz„Okoń”
9. Ppor. Stanisław Molek „Gawra”
Straty niemieckie wynosiły około 51 zabitych i wielu rannych. Mszcząc się, stosując zasadę zbiorowej odpowiedzialności, 4 grudnia 1944 roku hitlerowcy dokonali pacyfikacji Zawadki niszcząc ponad 60 domów. Spalone zostały także liczne zabudowania w Tokarni, Pcimiu i Krzczonowie.
W 1946 roku Zawadka została odznaczona Orderem Krzyża Grunwaldu III klasy, a w 1964 roku odsłonięto obelisk upamiętniający tamte tragiczne wydarzenia. Pamiątkowy pomnik został całkowicie zmodernizowany i przebudowany w 2004 roku w 60-tą rocznicę pacyfikacji wsi.
Marian Cieślik