Szlakiem przydrożnych figur i kapliczek (134) Szlak maryjny(12). Historia rozwoju kultu szkaplerza

Propagatorami kultu Matki Bożej Szkaplerznej są ojcowie karmelici obu gałęzi zakonnych. Początki zakonu związane są z Górą Karmel w Palestynie, nazwa wywodzi się z języka hebrajskiego i znaczy dosłownie: Ogród Boga. Jest to łańcuch wzniesień usytuowany w północno-zachodniej części Izraela, w pobliżu miasta Hajfy, rozciągający się przez 20 km, z najwyższym wzniesieniem wynoszącym 520 m n.p.m. Na krańcu północno-zachodnim wbija się klinem w Morze Śródziemne.

Według Starego Testamentu w wieku VIII p.n.e. na Górze Karmel prorok Eliasz złożył ofiarę przyjętą przez Boga, za co w zamian spadł obfity deszcz po długotrwałej suszy [Krl 18,20-40]. Karmelici nawiązali do biblijnych wydarzeń, wzorując się na życiu pustelniczym proroka Eliasza. Zainspirowało ich miejsce predysponowane do samotności, nasączone spuścizną wielowiekowej tradycji ruchu pustelniczego. W opisie biblijnym stworzono malowniczą alegorię życia w postaci chmury niosącej w sobie potencjał narodzin. Interpretacja karmelitańska nawiązuje do tego motywu, nadając jej sens mariologiczny: dar nowego życia zrodzonego z łona Niepokalanej. Bertold z Kalabrii w 1185 roku zorganizował wspólnotę wraz z dziesięcioma braćmi, którzy osiedlili się w kotlinie Ward’ain es Siah (Dolina Eremitów). Regułę zakonną nadał patriarcha jerozolimski Albert, zaś potwierdził 3 stycznia 1226 roku papież Honoriusz III (1216–1227), w bulli „Ut vivendi norma”. W 1240 roku wybrano pierwszego generała zakonu, którym został Alano Brettone. Po upadku krucjat w 1291 roku bracia przenieśli się na Cypr, następnie zakładali klasztory na Sycylii, w Hiszpanii, Anglii, we Francji, również w Polsce. Papież Innocenty IV (1243–1254) 1 października 1247 roku w bulli „Que honorem” zmodyfikował regułę, czyniąc z eremickiej – cenobicką, z zachowaniem praktyk pustelniczych. Nadał wspólnocie brzmienie zakonu Najświętszej Marii Panny z Góry Karmel (1).

Powrót karmelitów na Górę Karmel nastąpił w 1634 roku, natomiast w drugiej połowie XVIII wieku, ponad grotą Eliasza wzniesiono klasztor, odbudowany w okresie 1827–1836, po zniszczeniach najazdu tureckiego (2). W sanktuarium nazwanym Stella Maris (Gwiazda Morza), ze względu na położenie vis ŕ vis latarni morskiej. W ołtarzu głównym znajduje się drewniana rzeźba Matki Bożej Szkaplerznej, wykonana w XIX wieku przez G.B. Garaventa z Genui. Wnętrze kopuły pokryto freskami wykonanymi przez Luigi Poggi. Przedstawiają wyobrażenia związane z kultem Matki Bożej z Karmelu: odwiedziny Świętej Rodziny na górze Karmel, spełnienie przywileju sobotniego, wątki z życia Eliasza. W Dzienniczku św. s. Faustyny znajdujemy zapis: „Widziałam Matkę Bożą odwiedzającą dusze w czyśćcu. Dusze nazywają Maryję «Gwiazdą Morza». Ona im przynosi ochłodę” [z. 1,20] (3).

C.d.n.

(1) B. J. Wanat, „Zakon Karmelitów Bosych w Polsce”, Kraków 1979, s. 22-24.

(2) J. Murphy O’Connor, op. cit., s. 308.

(3) F. Kowalska, „Dzienniczek”, Warszawa 2002, s. 27.

Stanisław Szczepan Cichoń