Szlakiem przydrożnych figur i kapliczek (140). Szlak maryjny (13) - Królowa różańca świętego - wyobrażenia różańcowe

Najstarszy przykład ukazania różańca w sztukach plastycznych, z aktualnego terytorium Polski, wywodzi się z kręgu Mistrza Poliptyku św. Barbary. Wyróżniającymi dziełami są: „Epitafium Jana Kota”, wykonane ok. 1454 roku, pochodzące z Muzeum Diecezjalnego w Pelplinie (obecnie zaginione) oraz „Madonna w otoczeniu rodziny Wieniawitów” z ok. 1450 roku z kościoła parafialnego w Drzeczkowie (1). Początki przedstawień plastycznych posiadających atrybut różańca występowały też na Śląsku na przełomie XV/XVI wieku. Przykłady to: obraz znajdujący się obecnie w Muzeum Narodowym we Wrocławiu oraz obraz feretronowy z kościoła cysterskiego w Trzebnicy (2). Obrazy ukazują półpostać Matki Bożej, która podtrzymuje Dzieciątko bawiące się długim sznurem z czerwonych ziaren przewieszonych przez zapinkę płaszcza Maryi.

Natomiast najstarszy wizerunek plastyczny z terenu Małopolski znajduje się w klasztorze sióstr karmelitanek bosych na Wesołej w Krakowie. Obraz przedstawia Matkę Bożą z Dzieciątkiem o orientacji gotyckiej, pochodzący z 1499 roku. Ofiarowany został w 1669 roku przez króla Jana Kazimierza. Ukazuje Dzieciątko trzymające w lewej ręce różaniec wypływający z prawej dłoni Maryi. Prawą dłonią Jezus wykonuje gest błogosławieństwa dla odmawiających tę formę modlitwy. Maryja współuczestniczy w dziele Odkupienia, stając się Pośredniczką, która zna nasze słabości i daje nam receptę do ich przezwyciężenia.

Ciekawy ołtarzowy obraz Matki Bożej znajduje się w kościele Bożego Ciała w Krakowie, datowany na pierwszą połowę XVI wieku, ok. 1520. Prezentuje Matkę Bożą z Dzieciątkiem na tle górskiego krajobrazu, z obronnymi zamkami na wzgórzach. Na okiennym parapecie, na którym bawi się Dzieciątko, rozłożono różaniec wykonany z korali, zaakcentowany wyróżniającymi się paciorkami symbolizującymi „Pater Noster”(3).

Różańcowe wyobrażenia plastyczne przenikały na tereny polskie, wzmacniały kult maryjny oraz przeciwdziałały prądom reformacyjnym negującym założenia pierwszych soborów, odnośnie do tytułu Maryi jako Matki Boga. W konsekwencji nastąpiło silne spopularyzowanie modlitwy różańcowej, łączącej modlitwę Ojcze nasz i Zdrowaś Mario w celu kontemplacji życia Chrystusa i Jego Matki. Na rozpoczęcie modlitwy różańcowej zaczęto odmawiać wyznanie wiary Credo, powstałe z chrystologicznych rozstrzygnięć pierwszych soborów. Podkreślono tym chrystocentryzm modlitwy w łączności z Maryją Bogarodzicą, potwierdzając Jej udział w dziele Odkupienia.

C.d.n.

Stanisław Szczepan Cichoń

Przypisy:

(1) K. Moisan, B. Szafraniec, Maryja orędowniczka wiernych, Warszawa 1987, t. 2, s. 46-47.

(2) K. Zalewska, Modlitwa i obraz, Warszawa 1994, s. 28.

(3) T. Dobrowolski, Sztuka Krakowa, Kraków 1978, s. 271.