Wykład w myślenickim muzeum o roli wdowy w społeczeństwie staropolskim
W piątek 22 kwietnia w Muzeum Niepodległości w Myślenicach odbył się wykład zatytułowany „Wdowa w rodzinie i społeczeństwie szlacheckim w dawnej Polsce”. Prelekcję wygłosiła pani Urszula Kicińska, doktor habilitowana nauk humanistycznych w zakresie historii.
Prelegentka jest pracownikiem naukowym zatrudnionym w Katedrze Historii Nowożytnej Uniwersytetu Pedagogicznego im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie. Jej zainteresowania badawcze koncentrują się na tematyce rodziny staropolskiej oraz aktywności społecznej i gospodarczej kobiet. Wykład oraz jego kobieca tematyka nawiązywał do wystawy czasowej zorganizowanej przez myślenickie muzeum, noszącej tytuł ,,Myśleniczanki. Matki i córki niepodległości”.
Na samym wstępie prelekcji historyczka podkreśliła, że w okresie staropolskim kobiety odgrywały znaczną rolę w przestrzeni publicznej. Miały duży wpływ na wiele dziedzin życia – na gospodarkę, kulturę, edukację, sprawy kościelne a nawet na politykę. Szczególne miejsce zajmowały w tym gronie wdowy.
Były one odpowiednio zabezpieczone pod względem majątkowym. W okresie staropolskim kobiety te były chronione przez liczne przywileje. Dzięki temu wdowy miały realny wpływ na kreowanie ówczesnej rzeczywistości. Według prelegentki w epoce nowożytnej pozycja kobiety w rodzinie i społeczeństwie miała ścisły związek z etapami jej życia. W dzieciństwie i młodości panna zależna była od ojca, natomiast jako żona musiała się liczyć ze zdaniem męża, który w świetle obowiązującego prawa mógł ograniczać jej samodzielne decyzje. Możliwość zmiany statusu prawno-majątkowego dawał kobiecie dopiero czas wdowieństwa. Śmierć męża pozwalała owdowiałej kobiecie na symboliczne zajęcie jego miejsca w rodzinie i przekroczenie ograniczeń, wynikających z jej własnej płci. Wdowy pochodzące z warstwy magnackiej lub szlacheckiej mogły decydować o własnym losie oraz podejmowały aktywność ekonomiczną. Często zdarzało się, że kobiety te kierowały polityką swojego rodu i spełniały się w roli patronek.
W drugiej części wykładu prelegentka przedstawiła sylwetki kilku wdów wywodzących się z kręgów magnackich, które osiągnęły silną pozycję społeczną. Jedną z nich była Elżbieta z Lubomirskich Sieniawska (zm. 1729), kasztelanowa krakowska. Wśród współcześnie żyjących doczekała się tak znamiennych określeń jak „królowa bez korony”, „rządzicha oleszycka” czy „herod baba”, które podkreślały siłę jej osobowości. Innymi wpływowymi kobietami, o których wspomniała historyczka były: Anna Katarzyna z Sanguszków Radziwiłłowa (zm. 1746), kanclerzyna wielka litewska, Maria Anna d’Arquien Wielopolska (zm. 1735), kanclerzyna wielka koronna, siostrzenica królowej Marii Kazimiery, Konstancja Marianna z Potockich Szczukowa (zm. 1733), Dorota Henrietta z Przebendowskich (zm. 1755) oraz Anna Luiza z Mycielskich Radziwiłłowa (zm. 1771).
W podsumowaniu wykładu dr hab. Kicińska podkreśliła, że wdowy w okresie staropolskim odznaczały się niezwykłą przedsiębiorczością i zaradnością. Często to właśnie na barkach tych kobiet spoczywało kształcenie dzieci czy pasierbów.
Muzeum Niepodległości w Myślenicach