Zdjęcia jako elementy komunikacji terapeutycznej

Fotografia jako dziedzina sztuki ma ogromne znaczenie w pracy z ludźmi, w ich rozwoju, terapii, edukacji. Pracując z obrazem spotykamy się z czyimś ujęciem rzeczywistości, ale przede wszystkim ze swoim sposobem widzenia i interpretacji świata. Zdjęcia uruchamiają refleksję, są materiałem, który pozwala zagłębić się w sobie.

Każde zdjęcie jest rodzajem autoportretu, zwierciadła przeszłości, pokazującego chwile, które były na tyle szczególne, żeby je zatrzymać. Zbiory fotografii są niejako przedstawieniem osobistej historii życia, są wizualnym śladem, który pokazuje zarówno emocjonalną, jak i fizyczną wędrówkę w przeszłość. Co więcej, ta wędrówka może wskazywać nawet przyszłą drogę, antycypować przyszłe wydarzenia.

Każdy z nas reaguje również na pocztówki, ilustracje z magazynów, zdjęcia wykonane przez innych. Dają one różne wskazówki pozwalające interpretować nasze wewnętrzne znaczenia. Najprawdziwszy sens zdjęcia nie tkwi w jego wizualnej formie, a znacznie bardziej w reakcjach, jakie wzbudza w umysłach i emocjach tych, którzy je oglądają. Kiedy spoglądamy na zdjęcie, spontanicznie tworzymy znaczenie, które w naszym odczuciu są częścią fotografii. Te znaczenia mogą, ale nie muszą, pokrywać się z tymi, które chciał im nadać autor, fotograf.

Autentyczne znaczenie zdjęcia i jego przesłanie zależy od tego, kto na nie patrzy, dlatego, że ludzka percepcja i unikalne życiowe doświadczenie nadają ramę i definiują to, co postrzegamy. Reakcje na fotografię potrafią bardzo wiele ujawnić o nas samych.

Zdjęcia utrwalają ważne momenty życia oraz emocje z nimi związane, toteż osobiste kolekcje mogą budować mosty pomagające dotrzeć, odkryć i komunikować emocje i wspomnienia. Fotografie stanowią więc istotne elementy relacji psychoterapeutycznej. Terapeuci wiedzą, że zdjęcia pacjentów służą jako namacalne i symboliczne autodefinicje, które pozwalają na wgląd nieosiągalny czasem na poziomie słów. Ukryte znaczenia, kiedy zostaną użyte jako część dialogu terapeutycznego, budują relację z nieświadomością w bardziej bezpośredni sposób. To, co dla fotografa jest etapem końcowym, czyli gotowym zdjęciem, w fototerapii jest dopiero punktem wyjściowym.

Fototerapia wykorzystuje więc nasze zaangażowanie w interakcje z wizualnymi obrazami rzeczywistości. Ma charakter autoeksploracji, co może w konsekwencji doprowadzić nawet do potrzeby wprowadzenie zmiany w życiu interpretującego zdjęcia. Ale przede wszystkim stanowi naszą własną aktywność i uruchamia naszą wewnętrzną mapę rzeczywistości. A samo robienie zdjęć wymaga skupienia i uwagi – potem nadchodzi moment ich oglądania i analizy. To wszystko może być treścią pracy terapeutycznej i rozwojowej.

Poszukiwanie wizualnych znaczeń i przyglądanie się samemu sobie wpływa na nas, ale również na jakość naszego życia oraz relacje z innymi. Fototerapia nie tylko scala nasze różnorodne przeżycia, ale i przekształca je w doświadczanie siebie. Fotografia stała się w dzisiejszych czasach swoistym językiem, który pomaga budować nasz dobrostan, bo nie pozostawia nas obojętnymi na siebie i na innych. I pozwala nam na otwarcie się, mówienie, wyrażanie własnych uczuć i emocji, wyraża także naszą potrzebę ciągłej kreatywności. Szukajmy więc odpowiedzi w fotografii, czytajmy ją i uczmy się szukać w świecie przejawów piękna, które tkwi w prostych elementach naszego codziennego życia.

A może terapia?

Wiele trudnych, stresujących dla nas sytuacji wynika z powielania schematów, z których niekoniecznie zdajemy sobie sprawę. Psychoterapia może pomóc w ich rozpoznaniu, dotarciu do źródła, a następnie ich wyeliminowaniu. Jeśli zatem czujesz, że „domowe” sposoby radzenia sobie z trudnymi emocjami nie pomagają, weź pod uwagę wsparcie specjalisty. Potrzebujesz specjalisty? Nie czekaj aż problemy ze zdrowiem psychicznym zniszczą twoje życie lub członków twojej rodziny. Pamiętaj, że szukanie profesjonalnego wsparcia to pierwszy krok ku zdrowieniu. Zgłoś się do Punktu Zgłoszeniowo-Koordynacyjnego (PZK) Centrum Zdrowia Psychicznego Małopolska-Południe w Myślenicach przy ul. Drogowców 6, tel. (12) 312 71 47 lub tel. 505 417 584, lub w Skawinie przy ul. Energetyków 16 - tel. 516 928 991 lub (12) 65 24 605.

Centrum działa w oparciu o umowę z NFZ – a więc oferowana pomoc jest bezpłatna i dostępna w dni robocze w godz. 8.00-18.00.

Dr Luiza Kula, asystentka zdrowienia
i terapeutka środowiskowa w CZP
w Myślenicach, członkini Akademii Liderów Cogito i Rady Pacjentów przy CM UJ w Krakowie