Zwierzyńce i Ogrody Zoologiczne (ZOO) - cz. 3

W czasie otwarcia ZOO w Lesie Wolskim w 2014r. było eksponowane 94 ssaki, 98 ptaków i 12 gadów. Prezentowano nie tylko faunę rodzimą, ale też zwierzęta egzotyczne czyli małpy. Następnie stopniowo dokupywano lwy, lamparty, tygrysy i strusie.

Następnie stopniowo dokupywano lwy, lamparty, tygrysy i strusie. Wtedy obsada ZOO wynosiła 271 gatunków obejmujących 1369 zwierząt. Właścicielem ZOO aktualnie jest Gmina Miasta Krakowa, która zleciła Fundacji „Miejski Park i Ogród Zoologiczny” prowadzenie Z00 . Ponadto Fundacji powierzono: oprócz prowadzenia ogrodu, zarządzanie Lasem Wolskim i przez długi okres również lasami na terenie Krakowa. Ponadto Fundacja kierowała odbudową Kopca Niepodległości im. Józefa Piłsudskiego i nadzoruje jego utrzymanie. Fundacja otrzymywała te zadania, bo jej dyrektor dr Józef Skotnicki poświęcił nie tylko karierę

naukową, ale i swoje życie pracy dla Z00, Lasu Wolskiego i Krakowa. Był to człowiek utalentowany, niezwykle pracowity i wybitny organizator, twórca wspaniałego nowoczesnego Z00. W ZOO prowadzi się głównie edukację dzieci i młodzieży, wykonuje się prace hodowlane i ochrania się zwierzęta ginących i zagrożonych wyginięciem gatunków. Krakowskie Z00 realizuje Światową Strategię Ochroniarską (World Conservation Strategy), opublikowaną przez Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody i jej Zasobów (IUCN) w 1980r. Ten dokument stanowi znaczący postęp w historii światowej ochrony przyrody. Powstał on dzięki pomocy tysięcy instytucji rządowych i pozarządowych, organizacji ochroniarskich oraz rzeszy pracowników nauki. Ważnym celem Światowej Strategii Ochrony było przekonać narody świata o konieczności podjęcia działań rozwojowych co do ekologicznych wartości. Podjęto próbę walki z dwoma nieporozumieniami: pokazywano, że ochrona przyrody ma nie tylko do czynienia z życiem organizmów i dziką przyrodą, ale jest też niezbędna dla dobrej kondycji nas wszystkich, wykazano, że ochrona przyrody i rozwój ekonomiczny nie powinny być rozważane oddzielnie. Dalszy rozwój ekonomiczny świata w pełni zależy od długoterminowej ochrony żyjącej przyrody i jej zasobów naturalnych. Natomiast dobra kondycja społeczeństwa ludzkiego będzie możliwa jedynie, gdy znajdziemy modus vivendi na współżycie w harmonii z naturą. Wiele krajów na podstawie World Conservation Strategy, od 1980r.rozwinęło własne strategie ochroniarskie. IUCN również poszła dalej w rozwoju naukowych i strategicznych tez swego dokumentu, doceniając znaczenie i rolę ochrony biologicznej różnorodności. Wiele uwagi poświęcono koncepcji rozwoju ochrony przyrody na całym świecie. Stąd też „Strategia” z 1980r. nie była podsumowaniem filozoficzno-naukowego rozwoju, ale początkiem procesu, który z pewnością będzie kontynuowany w kierunku określania możliwości współżycia człowieka z naturą. Dzięki działalności dr J. Skotnickiego krakowskie Z00 uczestniczy w przedsięwzięciach hodowlanych społeczności ogrodów zoologicznych na świecie, w Europie i Polsce. Wprowadził On krakowski Ogród do następujących organizacji:

- Europejskie Stowarzyszenie Ogrodów Zoologicznych i Akwariów (European Association of Zoos and Aquaria)/EAZA/,
- Światowe Stowarzyszenie Ogrodów Zoologicznych i Akwariów (World Association of Zoos and Aqua-ria)/WAZA/,
- International Species Information System (International Species Information System )/ISIS/,
- Rada Dyrektorów Polskich Ogrodów Zoologicznych I Akwariów (RDPOZiA),
- Koło Sekcji Ogrodów Zoologicznych Polskiego Towarzystwa Zoologicznego,/SOZ PTZool/,

Krakowskie Z00 uczestniczy też w pracach :
- Europejski Program Hodowlany (European Endangered Species Program),/EEP/,
- Europejska Księga Rodowodowa (European Stundbook),/ESB/,
- Międzynarodowa Księga Rodowodowa (International Studbook),/ISB/,

W ramach EEP krakowskie Z00 uczestniczyło w 27 programach gatunkowych zwierząt, w ESB – 19 gatunków zwierząt, w ISB – 16 gatunków zwierząt.

Krakowskie ZOO położone jest 8 km od centrum miasta. Orientacyjnie można szacunkowo przyjąć, że w ostatnich latach odwiedza ZOO ponad 400 000 osób. Ogród charakteryzuje się specyficznym kameralnym charakterem. Ciekawe kompozycje zieleni (często zimozielonej) oddzielają od siebie poszczególne wybiegi dla zwierząt, a także od alejek spacerowych. Poprawia to znakomicie estetykę w Z00 i równocześnie stwarza dogodne warunki do wypoczynku i rekreacji dla zwiedzających. Wybiegi dla zwierząt są osłonięte, a to skutkuje prezentowanym zwierzętom poczucie bezpieczeństwa. W Lesie Wolskim dominują drzewa i krzewy liściaste, stąd też większość skarp, oraz otulin wolier czy klat i wybiegów obsadzono roślinnością zimozieloną. Ogród ma charakter leśny z typowym dla Podkarpacia budownictwem. Schrony dla zwierząt są wkomponowane w odpowiednio dobrane drzewa i krzewy. W Z00 najliczniej są reprezentowane ptaki, następnie ssaki, gady i płazy. W Z00 o specyficznym mikroklimacie rodzi potomstwo 1/4 samic spośród hodowanych gatunków. Na podkreślenie zasługuje stosunkowo duża liczba zwierząt ginących lub zagrożonych wyginięciem gatunków, co stanowi około 45% hodowanych w Z00 zwierząt. W Z00 rozmnożono ponad 100 gatunków zwierząt ginących i zagrożonych wyginięciem. W ostatnich 40 latach w krakowskim Z00 rozmnożono po raz pierwszy w Polsce 27 gatunków, a m.in.: pantery śnieżne czy kondory wielkie. Te niewątpliwe sukcesy Ogrodu zawdzięczamy kilku latom dyrektorowania przez dr J. Skotnickiego i należy żałować, że zbyt wcześnie pożegnał ukochane zwierzęta i nie zdążył wychować godnego kontynuatora swojego wspaniałego dzieła.

Jan Szarek
emerytowany profesor hodowli

Literatura:

Ryszard Topola, 2006, „Księga Ludzi ZOO”, Sekcja Ogrodów Zoologicznych PTZ, wyd. III poprawione Łódź 2006, stron 110

Barbara Kosowska, Irena Zwolińska-Bartczak, 1999,”Zarys Historii Zootechniki”, Wydawnictwo AR we Wrocławiu, skrypt, ss.134

Józef Skotnicki, 2001,”Zwierzęta Krakowskiego Ogrodu Zoologicznego”, Copyright by dr Józef Skotnicki, ss. 304

Józef Skotnicki, 2015,”Krakowski Ogród Zoologiczny – Przewodnik”, wyd. III Kraków, 2015