Szlakiem przydrożnych figur i kapliczek (100) Szlak maryjny (9). Myślenice (18). Kult Matki Bożej Myślenickiej Sanktuarium Matki Bożej Myślenickiej - centrum pielgrzymkowe. Cześć VI - analiza pochodzenia obrazu-datowanie, atrybucja

Obraz Matki Bożej Myślenickiej jest wyjątkowym, niepowtarzalnym dziełem, prezentującym wysoki poziom artystyczny. Charakter malowidła realistyczny o silnie zaakcentowanych indywidualnych cechach. Przedstawię rozważania dotyczące obrazu Pani Myślenickiej odnośnie cech stylowych, genezy powstania, oraz różnych spojrzeń na jego proweniencję artystyczną. Obecnie występuje zderzenie poglądu wynikającego z tradycji historycznej z najnowszymi badaniami konserwatorskimi przeprowadzonymi przez dr Wyszyńską, która po gruntownych badaniach podaje odmienną hipotezę pochodzenia obrazu.

Relacja Ofiarowicza

Według relacji Ofiarowicza obraz Matki Bożej Myślenickiej, to dzieło malarstwa włoskiego o wpływach szkoły rafaelowskiej, który stanowił pierwotnie własność papieża Sykstusa V (1585-1590). Testamentem papież przekazał wizerunek Madonny wnuczce swojej siostry, ksieni klasztoru w Wenecji (1). W darze otrzymał go kasztelan krakowski Jerzy Zbaraski w trakcie pobytu we Włoszech w 1596 roku. Powyższą narrację potwierdza dr Kutrzebianka, podając, że obraz wykazuje cechy stylu rafaelowskiej – „W obliczu Madonny, nacechowanym silną dozą uczuciowości, odzwierciedlają się pewne wpływy rafaelizmu, łatwe do zrozumienia z tego względu, że obraz powstał w czasie, gdy typ Madonn Rafaela oddziaływał silnie na ówczesnych artystów” (2).

Hipoteza dr Jadwigi Wyszyńskiej (3).

Obraz Matki Bożej Myślenickiej namalowany został w latach 1611-1624 przez nieznanego malarza. Wykonany jest w technice olejno-żywicznej na wcześniejszym, ale powstałym w tym samym przedziale czasu malowidle temperowym o zupełnie odmiennej tematyce. W obrazie występują trzy warstwy, pierwsza pochodzi z 1611-1624 roku przedstawia scenę figuralną w pejzażu, widać niezidentyfikowaną, na tle nieba uskrzydloną postać, może przedstawiać ofiarę Abrahama. Druga warstwa przedstawia Chrystusa Ukrzyżowanego w cierniowej koronie, rękami rozciągniętymi na tle skrzydeł jak na poprzecznej belce krzyża, trzecia warstwa przedstawia dopiero aktualny wizerunek Matki Bożej z Dzieciątkiem.

Podłożem dla wcześniejszych nawarstwień malarskich jest podobrazie drewniane, sklejone z trzech dębowych desek o grubości 0,5 cm, pokryte warstwą zaprawy klejowo-kredowej i szarobrązowym podmalowaniem. Autor ekspertyzy dendrochronologicznej dr Tomasz Ważny stwierdził, że drewno pochodzi z rejonu dorzecza środkowej Wisły lub terenów położonych bardziej na wschód. Najwcześniejszy, możliwy czas powstania podobrazia określa się na 1611 rok, uwzględniając minimalny, dwuletni okres sezonowania drewna.

Malowany jest bardzo swobodnie i lekko. Postacie o bujnych kształtach wynurzają się z głębokiego mroku prawie czarnego tła, święcąc porcelanową powierzchnia karnacji. Efekt ten uzyskany został przez mocne skontrastowanie dość grubo nakładanych chłodnych świateł z pogłębionym laserunkowo zielonym cieniem, z którym pięknie harmonizuje delikatny, ciepły róż na policzku Marii. Według Wyszyńskiej (4) „obraz Pani Myślenickiej przypisany jest do dojrzałego manieryzmu, wykazując jednak znacznie większą dynamikę i wyrafinowany ładunek emocji, dają wrażenie wysokiego poziomu warsztatowego”.

(1) Bukowski. K. Matka Ziemi Myślenickiej. Myślenice – Kraków 1993, s.121.

(2) Kutrzebianka K. Obraz Matki Boskiej Myślenickiej, [w] Prace Komisji Historii Sztuki, t. IX, Kraków

(3) Za: J. Wyszyńska, Studia i materiały wydziału konserwacji i restauracji dzieł sztuki ASP w Krakowie. Kraków 1995, s. 13-20.

(4) Znamienne jest stwierdzenie Wyszyńskiej: „Głównym moim celem było jednak przywrócenie autentycznych wartości malarskich jednemu z wyższej klasy obrazów wśród cudownych wizerunków Matki Bożej z Dzieciątkiem, jakie posiadamy”.