Szlakiem przydrożnych figur i kapliczek (107)Szlak św. Walentego(2), Myślenice (22), Część II Bogactwo ikonograficzne ołtarza

Szlakiem przydrożnych figur i kapliczek (107)Szlak św. Walentego(2), Myślenice (22), Część II
Bogactwo ikonograficzne ołtarza
Predella – św. Anna Samotrzeć. Ołtarz św. Walentego. Kościół NNMP w Myślenicach. Stan z roku 2021. Fot. Fot. Stanisław Szczepan Cichoń.

W partii predelli ołtarzowej umieszczono XVI wieczną rzeźbę św. Anny Samotrzeciej o tradycjach gotyckich. Scena przedstawia niewiasty w pozie tronującej, zwrócone do siebie, układ ich rąk sugeruje, że pierwotnie w ich objęciach znajdował się mały Jezus. Postacie w długich sukniach, okryte są płaszczami o dynamicznym modelunku. Fałdy szat o płytkim i grubym reliefie wykazują tradycje późnego gotyku.

Maria przedstawiona jest z odkrytą głową, w sukni, na którą jest narzucony płaszcz z brzegami zdobionymi lamówką z ornamentem roślinno- meandrowym. Św. Anna obrazuje postać dostojnej matrony z charakterystyczną chustą owiniętą wokół szyi, głowa zaś nakryta jest welonem. W lewej ręce, zapewne trzyma owoc granatu, który symbolizuje przelaną krew Chrystusa, zapowiadając sakramentalną istotę Eucharystii – Przeistoczenie, jako miłosierny dar łaski Bożej.

Kondygnację główną ołtarza zwieńczono przełamującym gzymsem z fragmentami przerwanego, odcinkowo skręconego przyczółka, na którym umieszczono w pozie klęczącej rzeźby dwóch aniołów. Pośrodku w dekoracyjnym, akantowym kartuszu podtrzymywanym przez anioła, widnieje obraz ukazujący św. Marcina. Zgodnie z ikonografią podkreślającą cnotę miłosierdzia świętego, ukazanego w stroju legionisty, jadącego konno, przypuszczalnie podczas przejazdu do Galii w okolice miasta Amiens. Napotkał tam w okresie zimowym półnagiego biedaka, któremu oddał połowę płaszcza. W zamian, w nocy objawił mu się Chrystus odziany w jego płaszcz, stwierdzając: „ Patrzcie jak mnie Marcin, katechumen przyodział”.

Antependium ołtarza św. Walentego przedstawia „prolog” przed wizerunkiem „Piety”, ukazującej zmarłego Chrystusa spoczywającego na kolanach Matki. Malowidło pełne ekspresji obrazuje scenę pasyjną: zdjęcie Chrystusa z krzyża. Obraz wzorowany jest na arcydziele namalowanym w ok. 1436-1437 roku przez Rogiera van der Weydena. Maria opada omdlała na ziemię, pełna boleści. Próbuje pochwycić Ją opiekun, św. Jan. Bohaterowie wydarzenia zaakcentowani są podobnym ułożeniem ciał, podkreślają nierozerwalny związek przeżyć Matki i Syna, uosabiając ich współuczestnictwo w dziele Zbawienia. Pozostali świadkowie pasyjnego obrzędu są pogrążeni w bólu. Faliście wygięte martwe ciało Chrystusa podtrzymywane jest z lewej strony przez Józefa z Arymatei, ucznia wykazującego odwagę w zorganizowaniu ceremonii złożenia ciała Zbawiciela do grobu. Nogi Jezusa podtrzymuje Nikodem odziany w bogato zdobiony płaszcz [J.19,38-39].

Kompozycja jest zamknięta z obu stron przez postacie: św. Jana wraz z siostrami Marii: Kleofasowej i Salome, po przeciwnej stronie postać św. Magdaleny załamującej ręce w geście rozpaczy - to skończony ciąg wydarzeń, ale inicjujących największe wydarzenie w historii ludzkości – Zmartwychwstanie. Zza drabiny spogląda postać młodzieńca, świadka sceny, który podtrzymuje zwisającą bezwładnie lewą dłoń Jezusa – wyraża odpowiedzialność ludzkości za ukrzyżowanie Chrystusa. U stóp św. Jana, czaszka Adama usytuowana jest w linii równoległej do Marii i Jezusa – scena symbolizuje Odkupienie człowieka jako zadośćuczynienie za popełniony grzech pierwszych rodziców.

 

Stanisław Szczepan Cichoń Stanisław Szczepan Cichoń Autor artykułu

Absolwent Papieskiej Akademii Teologicznej na wydziale historia kościoła ze specjalizacją sztuki sakralnej. Autor książki "Dwanaście miesięcy w objęciach figur i kapliczek przydrożnych. Ziemia myślenicka i okolice".