„TARCZA”

Każdy z nas doświadcza trudnych, niejednokrotnie powodujących cierpienie, sytuacji. W obliczu problemu uruchamiamy nasze zasoby osobiste, społeczne lub materialne, by sobie z nim poradzić. Jednymi z procesów psychicznych umożliwiających radzenie sobie z trudnościami są mechanizmy obronne.

Mechanizmy obronne są stosowane przez nas nawykowo, nie uświadamiamy ich sobie. Są to względnie stałe sposoby radzenia sobie z konfliktami wewnętrznymi i zewnętrznymi, czyli z szeroko rozumianym stresem. Konflikty wewnętrzne dotyczą pojawiających się sprzeczności w systemie wartości i poglądach osoby. Konflikty zewnętrzne dotyczą z kolei relacji z innymi ludźmi i zmieniających się warunków środowiska.

Mechanizmy obronne dzielą się na regresywne, czyli chroniące człowieka przed dostrzeżeniem problemu oraz sensytywne umożliwiające aktywne zmierzenie się z trudnościami.

Mechanizmami regresywnymi są: zaprzeczenie, tłumienie, wyparcie, projekcja, racjonalizacja. Do wyjaśnienia jak w praktyce one wyglądają posłużę się przykładem żony, która dowiedziała się o nadmiernym piciu alkoholu przez męża.

Zaprzeczenie związane jest z nie przyjmowaniem do wiadomości przykrych wydarzeń, zamienianie ich na przyjemniejsze - “Mój mąż nie nadużywa alkoholu”.

Tłumienie wiąże się z podjęciem świadomej decyzji o tym, by negatywne emocje zamienić na pozytywne - “Wszystko będzie dobrze, byle byśmy byli razem.”

Wyparcie to mechanizm, gdzie osoba doświadczając przykrych emocji, nie mogąc sobie z nimi poradzić, zapomina o nich - “Ktoś coś kiedyś powiedział o moim mężu, ale już nie wiem czego to dotyczyło”.

Projekcja dotyczy nieświadomego przypisywania innym swoich uczuć i emocji - “Mój mąż nieustannie jest na mnie zły”.

Racjonalizacja polega na uzasadnieniu motywów działania w sposób akceptowany społecznie - “Mąż wraca zmęczony z pracy. Należy mu się chwila oddechu.”

Do mechanizmów obronnych sensytywnych należą: selektywne przetwarzanie informacji, myślenie magiczne, rozszczepienie, izolacja.

Selektywne przetwarzanie informacji związane jest koncentracją tylko na pozytywnych wiadomościach i pomijanie niepomyślnych - “Po odwyku większość osób nie wraca do nałogu.”

Rozszczepienie polega na podzieleniu sytuacji na jej dobre i złe aspekty. Osoba przyjmuje do wiadomości tylko te pozytywne - “Alkoholizm to ciężka choroba, ale mój mąż ma silny charakter i jak powie, że nie chce pić to nie będzie”

Myślenie magiczne oparte jest na przekonaniu, że istnieją metody, sposoby, które nie wymagają większego wysiłku ze strony osoby, by poradzić sobie z problemem - “Jesli mój mąż przestanie pić, pójdę na pielgrzymkę do Częstochowy”.

Izolacja związana jest z oddzieleniem emocji od sytuacji, osoba opowiada ze szczegółami o sytuacji w sposób obojętny, pozbawiony emocji - “Mój mąż jest alkoholikiem. Aktualnie jest na odwyku. Po alkoholu bił mnie i dzieci. Jak się nie zmieni wniosę o rozwód”.

Jak sama nazwa mówi, mechanizmy obronne ochraniają nas przed zbyt trudnymi i traumatycznymi wydarzeniami. Nie prowadzą one jednak to zmiany zaistniałej sytuacji, ale sprzyjają osłabieniu intensywności trudnych emocji, które jej towarzyszą.

psycholog Maria Jamróz